Een verplichte of ongemakkelijke stilte

In de jaren 70 liet een aantal sociologen zien dat gesprekken verlopen volgens een zeker stramien; er is een systematiek voor beurtwisseling waar gespreksdeelnemers gebruik van maken. Veelal zorgt dit systeem ervoor dat gesprekken vrij soepel verlopen: overlap tussen twee beurten is minimaal en pauzes tussen twee beurten duren vaak niet langer dan 100 milliseconden. Toch komen er natuurlijk meer dan genoeg langere stiltes voor, lopend van misschien een halve seconde tot vele tientallen seconden. In een onlangs verschenen artikel in Research on Language & Social Interaction beschrijft Elliott Hoey van het Max Planck Instituut in Nijmegen dat het beurtwisselingssysteem ook de mogelijkheid biedt aan sprekers om stil te zijn, dat er verschillende soorten stiltes zijn, en dat gespreksdeelnemers er ook op verschillende manieren mee omgaan.

Newton

De opdeling in stiltes begint volgens Hoey bij twee categorieën die ook al waren beschreven in de jaren 70: gaps en lapses. Conversaties zijn bijna Newtoniaans opgebouwd uit acties en reacties: de norm is dat op elke actie een reactie wordt gegeven. Zo heeft een groet een wedergroet nodig, en een vraag een antwoord. Maar de reactie komt niet altijd onmiddellijk: er kan een korte stilte vallen waar een reactie hoort en dat heet een gap.